طراحی داخلی نه تنها بخشی از خاطرات و هویت جمعی انسانهاست، بلکه با فرهنگ و تعلقات اجتماعی آنها پیوندی عمیق دارد. این ارتباط با مفهوم مکان، فراتر از آسایش و رفاه بوده و به حس تعلق مربوط میشود. با توجه به تاریخ غنی و فرهنگی ایران، هویت ایرانی در معماری داخلی به عنوان یکی از عوامل کلیدی تأثیرگذار در احساس آرامش افراد در فضاهای زندگی مطرح شده است که ترکیبی از عناصر بصری، مفهومی و کاربردی است که ریشه در تاریخ، فرهنگ و باورهای مردم این سرزمین دارد. از اوایل قرن بیستم و با ورود جنبش معماری مدرن به ایران، تغییرات گستردهای در رویکردهای معماری و طراحی داخلی به وجود آمد. این تغییرات، بهویژه در سالهای ۱۹۲۵ تا ۱۹۷۹، چالشهایی را برای معماران ایرانی ایجاد کرد؛ از جمله چگونگی پیوند دادن سنتهای قدیمی با روشهای مدرن. یکی از اساسی ترین این چالشها؛ حفظ و بازنمایی هویت ایرانی در برابر موج مدرنیسم وارداتی بود. معماران ایرانی در این دوران تلاش کردند با بازتفسیر و بهرهگیری از عناصر معماری سنتی، زبانی جدید از معماری خلق کنند که همخوانی با مدرنیسم جهانی داشته و در عین حال ریشههای فرهنگی را حفظ کند. این رویکرد منجر به شکلگیری ترکیبی خاص از معماری مدرن و سنتی شد که در آن استفاده از مواد جدید در کنار استادکاریهای سنتی و فرمهای معماری ایرانی، نقش بسزایی ایفا کرد.
در طراحی داخلی دوره قاجار، ترکیبی از سنتهای ایرانی و الگوهای غربی مشاهده میشود. با آغاز سده ۱۲۰۰، معماری سنتی ایرانی بهویژه در تهران و سایر شهرهای بزرگ، با سبکهای اروپایی ترکیب شد. سلطنت ناصرالدینشاه (۱۲۲۷-۱۲۷۵) بهویژه در این زمینه نقش مهمی داشت. او با الهام از فرهنگ و تکنولوژی غرب، تلاش کرد تا زندگی مدرن را به مردم ایران معرفی کند و با واردات کالاهای تجملی اروپایی، معماری ایرانی را با معماری اروپایی ترکیب نماید. این دوره با ترکیب سبکهای مختلف از جمله نئوکلاسیک و باروک فرانسوی در ساختوساز خانهها مشخص شد.
در دوران پهلوی، سبکهای غربی چالشی برای حفظ هویت ایرانی در طراحی داخلی به وجود آورد. تمایل به تقلید از سبکهای غربی و تغییر شیوه زندگی موجب شد که برخی عناصر سنتی کمتر مورد استفاده قرارگیرند. همچنین، کمبود دانش و مهارت در زمینه طراحی داخلی ایرانی، خلاقیت را در استفاده از این عناصر کاهش داد. تلاشهایی برای تلفیق عناصر سنتی و شیوههای مدرن صورت گرفت، اما این تلاشها در مواردی با چالشهای عدم توجه به هویت در طراحی ساختمانها مواجه شد.
احیای هویت در معماری داخلی به معنای پیوند دادن گذشته با زمان حال است. هرچند بازنمایی کامل گذشته در زمان حال غیرممکن است، اما میتوان از طریق مرمت، تغییر کاربری و باززندهسازی و با تطابق عملکردهای جدید حفظ کرد. استفاده از الگوهای هندسی، تزئینات دستی، مواد بومی و رنگهای سنتی در طراحی داخلی میتواند آن را به تصویر بکشد. همچنین، عناصر خاصی چون طاقها، قوسها، ایوانها و حیاطهای مرکزی از ویژگیهای بارز معماری ایرانی هستند که نقش مهمی در زیباییشناسی طراحی داخلی دارند. در نهایت، احیای هویت ایرانی در طراحی داخلی معاصر نه تنها نیازمند بازگشت به ریشههای فرهنگی و تاریخی است، بلکه مستلزم تلفیق هوشمندانه این ریشهها با نیازها و فناوریهای مدرن نیز هست. چنین رویکردی میتواند به ایجاد فضاهایی منجر شود که علاوه بر حفظ زیباییشناسی ایرانی با زمان حال نیز همخوانی دارند.
