هدف و اقتصاد: بدیهی ترین اقدام برای جلوگیری از وقوع بحران انرژی، جبران کمبودها، کاهش قاچاق، جلوگیری از تحمیل هزینه اضافه به دولت و بی خواب کردن مردم به علت نامشخص بودن قیمت سوخت در آینده، افزایش قیمت حامل های انرژی متناسب با تورم به صورت سالانه است یا به مقداری مشخص است اما گویا عناد خاصی در این میان وجود دارد. دشمنی که عملا به زبان آورده نمی شود اما کابوس افزایش قیمت حامل های انرژی را بر سر مردم نگه داشته است تا هر از گاهی برخی سودجویان با شایعه پراکنی به جان آرامش مردم بیفتند. یک بار با خبر افزایش قیمت بنزین، یک بار با خبر افزایش قیمت گازوئیل و بار دیگر با خبرهایی از این قبیل. راهکار ساده است اما گویا کسی به فکر مردم نیست.
صحبت از خبر سه نرخی شدن گازوئیل است. خبری که به جان مردم افتاد و بار دیگر استرس فراوانی به جامعه بی قرار ایران تحمیل کرد.
با وجود تکذیب شدن، اجرای این طرح با چالش‌های جدی مواجه است. اولین نقطه ضعف، عدم شفافیت در جزئیات اجرایی است. تا امروز نرخ‌های دقیق نیمه‌یارانه‌ای و آزاد، میزان سهمیه‌ها، و نحوه تخصیص آن‌ها به‌طور کامل اعلام نشده است. این ابهام می‌تواند اعتماد عمومی را تضعیف کرده و مقاومت اجتماعی را افزایش دهد. پیچیدگی اجرایی نیز یکی دیگر از نقاط ضعف است. اجرای این طرح نیازمند زیرساخت‌های دیجیتال قوی، هماهنگی بین دستگاه‌ها، و نظارت گسترده است. در مناطق دورافتاده یا برای ناوگان قدیمی، این زیرساخت‌ها ممکن است ناکارآمد باشند.
همچنین، افزایش هزینه سوخت، به‌ویژه در نرخ آزاد، می‌تواند فشار اقتصادی بر بخش‌های وابسته به گازوئیل مانند حمل‌ونقل و کشاورزی وارد کند. این موضوع، با توجه به تورم بالا در ایران، می‌تواند اثرات منفی گسترده‌ای داشته باشد. در نهایت، تجربه‌های گذشته مانند اصلاح قیمت بنزین در سال1398 نشان می‌دهد که افزایش قیمت سوخت می‌تواند به نارضایتی اجتماعی و حتی اعتراضات منجر شود، به‌ویژه اگر اطلاع‌رسانی ضعیف باشد.
حسین سلاح ورزی، فعال اقتصادی در این رابطه نوشت: اعتصاب کامیون‌داران در سال‌های گذشته نمونه‌ای از واکنش‌ها به افزایش قیمت سوخت است. همچنین، عدم اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری‌های دولت، که ریشه در تجربه‌های ناکام قبلی دارد، می‌تواند پذیرش این طرح را دشوار کند. از سوی دیگر، اگر نظارت کافی اعمال نشود، ممکن است سهمیه‌های یارانه‌ای در بازار آزاد فروخته شود و به قاچاق غیرمستقیم و فساد دامن بزند.
موفقیت این طرح به عوامل متعددی بستگی دارد. نظارت مؤثر با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، اطلاع‌رسانی شفاف، و ارائه بسته‌های حمایتی برای اقشار آسیب‌پذیر از عوامل کلیدی موفقیت هستند. اجرای تدریجی طرح، مثلاً با شروع از ناوگان حمل‌ونقل عمومی، می‌تواند مشکلات را شناسایی و اصلاح کند. با این حال، موانع جدی نیز وجود دارد.
وی افزود: ضعف زیرساخت‌های نظارتی در برخی مناطق، فشار اقتصادی موجود، و احتمال مقاومت اجتماعی، موفقیت طرح را تهدید می‌کنند. با توجه به تجربه اصلاح قیمت بنزین در سال1398، که به اعتراضات گسترده منجر شد، احتمال موفقیت این طرح بدون اقناع عمومی و حمایت‌های مالی، متوسط تا پایین است. شاخص‌های موفقیت شامل کاهش قابل‌توجه قاچاق سوخت، ثبات قیمت کالاهای اساسی، و عدم بروز ناآرامی‌های اجتماعی است.
طرح سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران، اگرچه با اهدافی مانند کاهش قاچاق و بهینه‌سازی یارانه‌ها طراحی شده، با چالش‌های جدی مواجه است. نقاط قوت آن شامل کاهش قاچاق، عدالت در توزیع یارانه‌ها، و تشویق به مصرف بهینه است، اما نقاط ضعفی مانند عدم شفافیت، پیچیدگی اجرایی، و ریسک نارضایتی اجتماعی می‌تواند موفقیت آن را به خطر بیندازد.
