بیش از دو سال از اجرای «طرح هوشمندسازی آرد و نان» می‌گذرد. این طرح در اردیبهشت ۱۴۰۱ با هدف جلوگیری از قاچاق آرد و کنترل مصرف آغاز شد. اما گزارش‌های رسمی و اظهارنظر فعالان صنفی نشان می‌دهد که طرح نتوانسته اهداف اصلی خود را محقق کند.
در حال حاضر، مصرف آرد در واحدهای نانوایی نه‌تنها کاهش نیافته بلکه همچنان با روند قبلی ادامه دارد. این مسئله نشان می‌دهد که صرف نصب کارتخوان هوشمند و نظارت سیستمی، بدون اصلاح ساختار قیمت‌گذاری، نمی‌تواند جلوی تخلفات و هدررفت را بگیرد.
طبق آمار رسمی، سالانه بین ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم برای واحدهای نانوایی، صنفی و صنعتی نیاز است. به‌علت فاصله زیاد قیمت گندم یارانه‌ای و نرخ آزاد، بخش زیادی از این گندم از شبکه خارج شده و به‌صورت غیرقانونی یا قاچاق مصرف می‌شود.
به گفته کارشناسان، اگر قیمت نان واقعی شود، می‌توان مصرف گندم را بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش داد. این کاهش مصرف نه تنها صرفه‌جویی در منابع ملی را به‌دنبال دارد، بلکه مسیر تخلف و سودجویی از یارانه‌ها را نیز می‌بندد.
محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان، می‌گوید: «در سال ۱۴۰۱ که طرح هوشمندسازی آغاز شد، هشدار دادیم این روش‌ها منسوخ شده و باید راهکارهای تازه‌تری اتخاذ شود.»
او با تأکید بر اینکه بیش از ۳۳ درصد نان مصرفی کشور از نوع لواش است، پیشنهاد می‌کند یارانه فقط به این نان تعلق بگیرد و قیمت سایر انواع نان آزاد شود، یا به‌طور کلی یارانه به مردم پرداخت شود تا مصرف‌کننده، خود انتخاب کند.
رئیس کارگروه آرد و نان معتقد است: اگر دولت یارانه به حساب مستقیم خانوار واریز کند، با واقعی شدن قیمت نان شاهد مصرف بهینه و کاهش مصرف گندم خواهیم بود.
محمدجواد کرمی ادامه داد: با یکسان سازی قیمت آرد و نان و پرداخت یارانه مستقیم به خانوارها، مردم دیگر نگران افزایش و تغییر قیمت نباشند. به عنوان مثال اگر قیمت هر عدد نان آزادپز سنگگ ۱۷ هزارتومان است، مابه التفاوت قیمت دولتی و واقعی تحت عنوان یارانه به مردم داده شود که براین اساس نان برای مردم گران نمی شود.
به گفته وی، درخواست ما این است که با یکسان سازی نرخ آرد و نان، مابه التفاوت قیمت نان یارانه ای با آزاد پز به حساب خانوارها واریز شود و اجازه دهند فضای رقابتی در حوزه گندم و آرد و نان رخ دهد که هم بحث کیفیت و قیمت شرایط بهتری پیدا می کند که این امر رضایت دولت، نانوا به همراه خواهد داشت.
کرمی ادامه داد: سالانه ۲۵۰ همت یارانه به حوزه آرد و نان اختصاص می یابد که پرداخت مابه التفاوت قیمت نان یارانه با آزادپز را همین رقم پوشش می دهد.
رئیس کارگروه آرد و نان گفت: اگر دولت یارانه به حساب مستقیم خانوار واریز کند، با واقعی شدن قیمت شاهد مصرف بهینه نان و کاهش مصرف گندم خواهیم بود که براین اساس با حذف واسطه ها و خرید تضمینی گندم توسط کارخانه، ۲ تا ۲.۵ میلیون تن گندم در مصرف خبازی ها صرفه جویی خواهد شد.
