در میانه دشت‌های رس‌فام و پهناور تیرا دِ کامپوس در شمال اسپانیا، سازه‌هایی خاموش و گِلی سر از زمین برآورده‌اند؛ کبوترخانه‌هایی که گویی ادامه طبیعی خاک‌اند، اما در عین خاموشی، روایتگر قرن‌ها همزیستی انسان با طبیعت و معماری بومی. آن‌ها نه‌تنها بخشی از چشم‌انداز فرهنگی استان پالنسیا را می‌سازند، بلکه همچون آینه‌هایی خاموش، سنت‌ها و روش‌های زندگی گذشته را بازتاب می‌دهند.
خانه‌هایی برای کبوتران، نشانه‌هایی از انسان
همان‌طور که انبارهای چوبی hórreo در گالیسیا نماد آن اقلیم هستند، کبوترخانه‌ها نیز نماد بومی کاستیل‌اند. در گذشته، پرورش کبوتر نه تفریحی اشرافی، که بخشی از اقتصاد کشاورزی منطقه محسوب می‌شد. گوشت، کود، و حتی حضور کبوتران در فرهنگ عامه، این بناهای کوچک اما پرکاربرد را ضروری می‌ساخت.
سازه‌هایی گلی، گِرد یا چندضلعی، با سقف‌هایی کاه‌گلی یا پوشیده از چوب، گاه با حیاط مرکزی، گاه بی‌حیاط، هرکدام با هویتی منحصر به‌فرد، اما همه ساخته‌شده از همان خاکی که در آن ریشه دارند. معماری‌شان ساده اما هوشمندانه است؛ بطور مثال ساخت عناصری متناسب با برای اقلیم خشک، مقاوم و هماهنگ با محیط مانند بادگیر.
سفر به دل کبوترخانه‌ها؛ گردشگری در سکوت خاک
پالنسیا امروز مسیرهایی برای کشف این بناهای تاریخی طراحی کرده است. در دو مسیر شرقی و غربی، گردشگران می‌توانند با پای پیاده، دوچرخه یا خودرو، از روستاهای کوچک و باستانی عبور کنند و کبوترخانه‌هایی با معماری‌های متنوع را از نزدیک ببینند.
در مسیر شرقی، تنها در روستای تامارا دِ کامپوس می‌توان بیش از ۲۰ کبوترخانه دید؛ از هشت‌ضلعی‌هایی بدون حیاط گرفته تا نمونه‌ای نادر با سقفی گنبدی و پلان مربع‌شکل. در سانتویو، یک کبوترخانه با پلان گلبرگی و نمایی قلعه‌مانند، چشم را خیره می‌کند. در همین روستا، مرکز تِماتیکی برای معرفی معماری و تاریخچه این سازه‌ها ساخته شده است که بازدید از آن تجربه‌ای فراتر از گردش معمولی به همراه دارد.
مسیر غربی طولانی‌تر است و از شش روستا می‌گذرد. در ویامارتین دِ کامپوس، سازه‌هایی دایره‌ای‌شکل با ارتفاع ۶ متر و قطر ۱۳ متری، ابهت خاصی دارند. در گوازا دِ کامپوس و فرِچییا، ترکیبی ناهمگون اما جذاب از کبوترخانه‌های دایره‌ای و مربعی دیده می‌شود که در سکوت و کنار رودخانه والدخیناته ایستاده‌اند، گویی منتظرند کسی دوباره داستان‌شان را بشنود.
میراثی که در خاک می‌ماند
بسیاری از این کبوترخانه‌ها هنوز زنده‌اند. برخی بازسازی شده‌اند، بعضی در حال فروپاشی‌اند، و شماری به خانه پرندگان بازگشته‌اند. آن‌ها در مرز بین زندگی امروز و گذشته‌ای گِل‌آلود ایستاده‌اند؛ بین معماری و طبیعت، بین انسان و پرنده.
تیرا دِ کامپوس با این کبوترخانه‌ها نه‌تنها بخشی از تاریخ معماری روستایی اسپانیاست، بلکه الگویی زنده از همزیستی انسان با اقلیم و سرزمینش را به تصویر می‌کشد.
www.hoteldonamayor.com
