تقریباً هر آنچه امروز درباره امپراتوری آشور میدانیم از دل کتابخانه عظیم آشوربانیپال به دست آمده است.
به گزارش هدف پرس به نقل از آتنت؛ موزه بریتانیا کاملاً حق دارد که کشف کتابخانه آشوربانیپال را «یکی از مهمترین» یافتههای باستانشناسی تمام دوران بنامد. تقریباً همه اطلاعات ما درباره امپراتوری آشور از حدود ۳۰ هزار لوح گِلی میخی این کتابخانه به دست آمده است.
این امپراتوری یکی از کهنترین تمدنهای شناختهشده جهان است. در حدود سده چهاردهم پیش از میلاد بنیان گذاشته شد و از یک شهر-دولت واقع در سرزمینی که امروز عراق نام دارد رشد کرد. در اوج قدرت، قلمرو آن از دلتا رود نیل در مصر تا خلیج فارس را در بر میگرفت. این امپراتوری در سدهٔ هفتم پیش از میلاد فروپاشید، زمانی که رقیبان دیرینهاش، بابلیان و مادها، پایتخت آن، شهر نینوا، را فتح کردند.
همانطور که از نام کتابخانه برمیآید، این مجموعه بهدست آشوربانیپال ایجاد شد؛ کسی که از سال ۶۶۹ تا هنگام مرگش در ۶۳۱ پیش از میلاد فرمانروایی کرد. برخلاف دیگر شاهان آشوری، آشوربانیپال دانش را بر جنگافروزی ترجیح میداد. نقشبرجستههای متعلق به دوران او بهندرت او را بدون قلم نیاش نشان میدهند و بسیاری از لوحهای این مجموعه، که گمان میرود در کاخ او در نینوا نگهداری میشدهاند، مهر سلطنتی شخصی او را دارند.
کتابخانه آشوربانیپال برای یونانیان و رومیان باستان همان جایگاهی را داشت که کتابخانه اسکندریه دارد: آرشیوی گمشده با ابعادی بیهمتا و تقریباً اسطورهای. آشوربانیپال متونی در همه موضوعات جمعآوری کرد، از نجوم گرفته تا پزشکی. از زمان کشف اولیه این کتابخانه در سده نوزدهم، باستانشناسان فرهنگنامهها، رسالههای تاریخی و دعاها را برای نمونه در آن یافتهاند. در میان آثار این پادشاه همچنین ترجمهای از حماسه گیلگمش، شاه افسانهای سومری که هیولاها را میکشد و بیثمر در جستوجوی جاودانگی است، وجود داشت.
بسیاری از این متون نه علیرغم، بلکه دقیقاً به دلیل ویرانی کتابخانه جان سالم به در بردهاند. زمانی که مادها و بابلیان به نینوا یورش بردند، بیدرنگ شهر و به تبع آن کتابخانه را به آتش کشیدند. مشعلهای آنان مجموعههای چرمی و پاپیروسی را خاکستر کرد، اما لوحهای گِلی دستنخورده باقی ماندند. آتش در عمل آنها را برای دومین بار پخت و آنقدر سختشان کرد که حتی از فرو ریختن ساختمان نیز جان سالم به در بردند.
با وجود اینکه کتابخانه آشوربانیپال درک ما از امپراتوری آشور را دگرگون کرده است، همچنان درباره خودِ این محوطه اطلاعات چندانی نداریم. حفاریها در داخل و اطراف نینوا، که نزدیک شهر امروزی موصل قرار دارد، پس از آنکه بخشهای بزرگی از عراق در سال ۲۰۱۴ به دست داعش افتاد، متوقف شد. هرچند تلاشها پس از بیرون راندن داعش در سال ۲۰۱۷ از سر گرفته شد، بیثباتی ژئوپولیتیکی مداوم منطقه سرنوشت پروژههای پژوهشی جاری و آینده را نامطمئن گذاشته است.
در حال حاضر، مطالعات آشوری با قدرت به پیش میرود. اوایل امسال، باستانشناسان در نینوا چندین لوح میخی با کتیبههایی از آشوربانیپال و دیگر فرمانروایان کشف کردند. این یافتهها همراه با اشیایی از سوریه بود که احتمالاً در پی یک لشکرکشی موفق نظامی به آشور آورده شده بودند، و نیز یک پیکره بیست فوتی از یک گاو بالدار با سر انسان، یکی از نقشمایههای رایج آشوری و بزرگترین نمونه کشفشده تا امروز.
در همین حال، در موزه بریتانیا، Jon Taylor (جان تیلور) جایگزین Irving Finkel (اروینگ فینکل)، فیلولوژیست و چهره محبوب اینترنتی، شده است تا ریاست «پروژه کتابخانه آشوربانیپال» را بر عهده بگیرد. هدف این پروژه مطالعه، حفاظت و دیجیتالسازی محتوای کتابخانه است. از سال ۲۰۲۰، همکاران پروژه بر متون پزشکی تمرکز کردهاند. همزمان، آنها لوحها را برای یافتن اطلاعاتی اسکن میکنند که شاید بتواند روشن کند این کتابخانه چگونه و چرا ایجاد شد.
