ژوزفین لوییز بورژوآ، معروف به لوئیز بورژوآ، زاده ۲۵ دسامبر ۱۹۱۱ در پاریس فرانسه بود و تا زمان مرگش در ۳۱ مه ۲۰۱۰ در نیویورک زندگی کرد. او با تابعیت فرانسوی-آمریکایی بیشتر به خاطر مجسمه عنکبوت مشهورش با نام «مامان» شناخته میشود. بورژوآ پس از ۶۰ سالگی به شهرت رسید و موضوع اصلی آثارش بازتاب ناملایمات عاطفی و سرخوردگیهای شخصی، به ویژه در دوران کودکی، بود. او هنرمندی پیشگام و نوآور در هنر قرن بیستم محسوب میشود و آثارش در موزهها و مجموعههای بزرگ جهان جای گرفتهاند.
زندگی و مسیر هنری
لوئیز بورژوآ در خانوادهای پرتنش و متزلزل به دنیا آمد. پدرش فردی سختگیر و پرخاشگر بود و مادرش زنی هنرمند و بافنده بود که نقش مهمی در شکلگیری شخصیت و آثار بورژوآ ایفا کرد. آموزش هنری او در مدارس معتبر پاریس مانند اکول دو لوور، دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبا، آکادمی جولین و آتلیه فرلاند لژه صورت گرفت. در سال ۱۹۳۸ به ایالات متحده مهاجرت کرد و با رابرت گلدواتر، مورخ و گالریدار آمریکایی ازدواج کرد و در لیگ دانشجویان هنر در نیویورک ادامه تحصیل داد.
در آغاز فعالیتش، بورژوآ بیشتر به عنوان نقاش و طراح شناخته میشد اما از سال ۱۹۴۰ تمرکز خود را روی مجسمهسازی گذاشت. حجمهای اولیه آثار او ترکیبی از اشکال انتزاعی و اندام انسانی بود که اغلب از چوب تراشیده میشدند. از دهه ۱۹۶۰، او شروع به استفاده از پلاستیک، برنز و سنگ کرد و آثارش بزرگتر شد و مضامین دوران کودکی را با زبانی مفهومی بیان کرد. او میگفت: «دوران کودکیام جادویش، رمزگونگیاش و درامش را هیچگاه از دست نداده است.» رابطه او با والدینش در آثارش به صورت نمادین بازنمایی شدهاند.
با وجود فعالیتهای هنری او در سبکهای سورئالیسم، اکسپرسیونیسم انتزاعی و گرایشهای فمینیستی، نام بورژوآ تا میانه دهه ۱۹۷۰ در صحنه هنری نیویورک مطرح نشد. او در طول سی سال فعالیت هنری تنها چهار نمایشگاه انفرادی برگزار کرد. پس از این دوران، در فاصله ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۱ پنج نمایشگاه انفرادی در نیویورک برگزار کرد و در سال ۱۹۸۲ نمایشگاه مرور موزه مُما بر آثارش و سپس نمایندگی آمریکا در ونیز در سال ۱۹۹۳ موقعیت او را تثبیت کرد.
آثار شاخص و چیدمانها
سرنگونی پدر (۱۹۷۴) شرحی است از سلطه و قدرت پدر بر فرزندانش و تأثیرات روانی آن بر زندگی او. این اثر یک چیدمان شبیه رحم مادر است که از گچ، لاتکس، چوب، پارچه و نور قرمز تشکیل شده و اولین قطعهای است که بورژوآ در آن از مواد نرم در مقیاس بزرگ استفاده کرد. بیننده در مواجهه با اثر، صحنهای پس از ارتکاب جرم را میبیند که کودکان در حال شورش و واکنش به خشونت والدین هستند.
سلولها مجموعهای از چیدمانهای کوچک و بزرگ هستند که بیشتر از اشیاء نمادین و وسایل شخصی تشکیل شدهاند. بورژوآ هر سلول را بازنمایی ترس، درد و لذت نگاه کردن میدانست. برخی سلولها به قدری بزرگ بودند که بازدیدکنندگان میتوانستند داخل آنها شوند، و برخی دیگر کوچک و درخودفرورفته بودند.
مامان، معروفترین اثر او، مجسمهای از یک عنکبوت غولپیکر است که نماد مادرش محسوب میشود. این اثر از فولاد و سنگ مرمر ساخته شده و شش نسخه برنزی از آن تکثیر شده است. بورژوآ این اثر را ادای احترامی به مادرش میدانست که با مهارت در بافندگی و مراقبت، الهامبخش آثار او شد. عنکبوت نمادی از قدرت، حمایت و مراقبت مادرانه است.
موضوعات پنهان و فضاسازی
ضربههای روحی دوران کودکی و تأثیرات روانی آنها، بخش مهمی از آثار بورژوآ را تشکیل میدهند. پدرش روابط مخفیانه داشت و مادرش مورد خیانت قرار میگرفت، اتفاقاتی که باعث شد او به بررسی آسیبپذیری و شکنندگی انسان در آثارش بپردازد. آثار بورژوآ با ترکیبی از واقعیت و تصور، خاطرات او را به شکل فضاسازی هنری به تصویر میکشند؛ نمونههایی چون «اتاق قرمز والدین» (۱۹۹۴) و «سلول: بهتر است بزرگ شوی» (۱۹۹۳) که به طور مستقیم به ترس و ناامنی دوران کودکی او اشاره دارند.
فضاسازی و خاطرات در آثار او ترکیبی از واقعیت و ذهنیت شخصی است. مشاهده والدینش در شرایط پیچیده، نزدیک بودن به گشتارگاه و ترس از آسیب، همگی در آثارش نمود یافتهاند. این ترکیب واقعیت و تخیل، آثاری غنی و پیچیده ایجاد کرده که با تجربهای احساسی و روانشناختی همراه است.
نقاشیهای کمتر شناختهشده و تأثیرات آنها
اگرچه بیشتر به عنوان مجسمهساز شناخته میشود، بورژوآ نقاشیهایی نیز دارد که اخیراً توسط موزه متروپولیتن مورد بررسی قرار گرفتهاند. این آثار نشاندهنده مرحلهای از زندگی حرفهای او هستند که پس از مهاجرت به نیویورک و تشکیل خانواده خلق شدهاند. او در این آثار به اضطراب، دغدغههای خانوادگی و مسئولیتهای مادری پرداخته است. آثار نقاشی بورژوآ، الهامبخش و مکمل آثار حجمی او بوده و رمزها و اسراری را در مجسمههایش توضیح میدهند.
زندگی شخصی و میراث هنری
بورژوآ زندگیای طولانی، سخت و پرفراز و نشیب داشت. او بارها از آسیبها و خشونتهای دوران کودکی و بزرگسالی سخن گفته و حتی چیدمانی با عنوان «ویرانی پدر» خلق کرده است. مهاجرت به آمریکا نقطه عطف زندگی او بود؛ جایی که احساس آزادی و امکان تجربههای هنری گسترده را پیدا کرد و سرانجام در دهه ۱۹۸۰ به شهرت رسید.
آثار او، از مجسمههای غولپیکر گرفته تا سلولها و نقاشیهای کمتر دیدهشده، بازتابدهنده زندگی شخصی، خاطرات، دردها و خلاقیت بیپایان اوست. لوئیز بورژوآ توانست به رغم چالشها، جایگاهی ویژه در تاریخ هنر مدرن و هنر مفهومی پیدا کند و الهامبخش نسلهای بعدی هنرمندان باشد. او در نهایت در ۳۱ مه ۲۰۱۰ در سن ۹۸ سالگی در نیویورک درگذشت، اما میراث هنریاش همچنان زنده و تأثیرگذار باقی مانده است.
