هدف پرس گزارش می دهد ؛
حذف چهار صفر از پول ملی ایران، یعنی حذف ریال و جایگزینی آن با تومان به‌عنوان واحد اصلی پولی، تصمیمی است که اخیراً توسط کمیسیون اقتصادی مجلس به تصویب رسیده و در محافل اقتصادی و عمومی کشور موجی از بحث و نقد را به همراه داشته است. این طرح که هدف اصلی آن ساده‌سازی محاسبات مالی، مقابله با مشکلات ناشی از تورم افسارگسیخته و احیای عزت واحد پولی کشور اعلام شده، از سوی موافقان و منتقدان به‌صورت جدی مورد بررسی قرار گرفته است.
ریشه‌های طرح و ضرورت آن
اقتصاد ایران در سال‌های اخیر تحت فشار تورم شدید و کاهش ارزش پول ملی قرار داشته است. پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۱۸، ارزش ریال بیش از پیش سقوط کرد؛ به گونه‌ای که قیمت دلار در بازار آزاد به حدود ۹۰ هزار تومان رسیده است. این کاهش ارزش، اعداد و ارقام مالی را به ارقامی چندصفره تبدیل کرده که نه تنها در محاسبات مالی، بلکه در معاملات روزمره مردم اختلال ایجاد کرده است. برای مثال، قیمت‌ها در اسناد رسمی به اعداد میلیاردی و هزار میلیاردی می‌رسد که پیچیدگی‌های فراوانی به دنبال دارد.
طرح حذف چهار صفر از پول ملی (بر اساس آن ۱۰,۰۰۰ ریال معادل یک تومان جدید و هر تومان جدید برابر با ۱۰۰ ریال جدید خواهد بود) قدمی در جهت سامان‌دهی این آشفتگی‌هاست. این ایده در اصل قدمتی چند دهه‌ای دارد و از دهه ۱۳۶۰ زمزمه‌هایی از آن شنیده می‌شد؛ در سال ۱۳۹۰ نیز بانک مرکزی با نظرسنجی از مردم، موضوع تغییر واحد پولی به تومان را بررسی کرده بود.
اهداف و پیامدهای طرح
ایمان اکبری، کارشناس مسائل اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرگزاری «هدف و اقتصاد» گفت: «هدف اصلی این طرح، آسان‌تر کردن محاسبات مالی، کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس و روان‌سازی فرایندهای پرداخت است. هماهنگ کردن پول رسمی با تومانی که مردم در زندگی روزمره استفاده می‌کنند، می‌تواند سردرگمی‌ها را کاهش دهد و چهره پول ملی را در عرصه جهانی آبرومندتر سازد.» وی افزود: «اما این اقدام صرفاً مثل رنگ‌آمیزی دیواری ترک‌خورده است؛ پایه‌های اقتصادی هنوز مشکل دارند.»
تجربه جهانی: درس‌هایی برای ایران
حذف صفر از پول ملی در بسیاری کشورها تجربه شده است. ترکیه در سال ۲۰۰۵ شش صفر از پول خود حذف کرد و با اتخاذ سیاست‌های مالی درست، توانست کنترل تورم و ثبات اقتصادی را تا حدی بازگرداند. اما کشورهایی مانند زیمبابوه و ونزوئلا که درگیر سوءمدیریت و بحران‌های سیاسی بودند، نتوانستند از این راهکار بهره ببرند و به وضعیت وخیم‌تری دچار شدند.
ایران با چالش‌هایی همچون وابستگی شدید به درآمدهای نفتی، فشار تحریم‌ها، کسری بودجه بالا و مشکلات ساختاری اقتصاد روبرو است. منتقدان معتقدند تا این مشکلات حل نشود، تغییر واحد پولی نمی‌تواند تاثیری اساسی داشته باشد.
نقدهای اصلی و نگرانی‌ها
یکی از نگرانی‌های جدی، کسری بودجه سنگین است که برخی گزارش‌ها آن را تا ۴۰ درصد برآورد کرده‌اند. همچنین، اصلاح شرکت‌های دولتی ناکارآمد، کنترل نقدینگی و مهار تورم از پیش‌نیازهای موفقیت این طرح است. حذف صفرها به خودی خود تورم را کاهش نمی‌دهد، نقدینگی را کنترل نمی‌کند و بیکاری را کاهش نخواهد داد.
از سوی دیگر، هزینه‌های بالای چاپ اسکناس جدید و به‌روزرسانی سامانه‌های مالی می‌تواند بار مالی قابل توجهی بر دوش دولت بگذارد. براساس برآوردها، چاپ اسکناس سالانه حدود ۲ هزار میلیارد تومان هزینه دارد و حذف صفرها ممکن است تا حدودی این هزینه‌ها را کاهش دهد.
دیدگاه مسئولان و آینده طرح
محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، در سخنرانی خود تاکید کرد که این تغییر می‌تواند اعتماد عمومی را تقویت کند، اما تنها در صورت همراهی با اصلاحات ساختاری و سیاست‌های ضدتورمی مؤثر خواهد بود. بانک مرکزی اعلام کرده که دوره گذار این تغییر دوساله است و در این مدت هر دو واحد پول (ریال و تومان جدید) معتبر خواهد بود.
موفقیت نهایی طرح به توانایی دولت در کنترل تورم که هم‌اکنون بین ۳۵ تا ۴۰ درصد است، کاهش کسری بودجه و اصلاح نظام بانکی وابسته است.
چشم‌انداز اجتماعی و اقتصادی
بیکاری در ایران حدود ۸ درصد است و فشارهای اقتصادی به مردم انتظار تغییر و بهبود را افزایش داده است. مجلس شورای اسلامی وعده داده تا پایان سال ۱۴۰۴ تصمیم نهایی درباره اجرای این طرح را اتخاذ کند و احتمالا اجرای آن از سال ۱۴۰۵ آغاز خواهد شد.
این تغییر، گرچه می‌تواند گامی مثبت در ساده‌سازی مبادلات مالی باشد، اما بدون اصلاحات عمیق‌تر اقتصادی ممکن است تنها تغییری ظاهری و موقتی باشد که نامی جدید بر همان مشکلات قدیمی می‌گذارد.
