به بهانه روز حمل و نقل بررسی شد؛
هدف پرس: حمل و نقل عمومی در تهران یکی از موضوعات حیاتی و چالش‌برانگیز شهری است که به دلیل گستردگی جغرافیایی، جمعیت بالا، و تقاضای فزاینده برای خدمات حمل و نقل، با مشکلات متعددی روبه‌رو است. بر اساس آمارهای منتشرشده، تهران با بیش از 9 میلیون نفر جمعیت در شب و حدود 12 میلیون نفر در روز، نیازمند یک سیستم حمل و نقل کارآمد و پایدار است. در شهر تهران روزانه حدود ۲۰ میلیون سفر انجام می‌شود که تقریبا ۷۰ درصد این سفرها با خودروهای شخصی است. سهم حملونقل عمومی در تهران حدود 30 درصد است؛ در‌حالی‌که در شهرهای بزرگ جهان، سهم حملونقل عمومی بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است.
مترو تهران با 7 خط فعال و طول تقریبی 300 کیلومتر، روزانه بیش از 5/1 میلیون نفر را جابجا می‌کند. با این حال، ظرفیت کنونی مترو برای پاسخگویی به تقاضای واقعی کافی نیست. حدود ۱۵ میلیارد دلار در زیرساخت‌های متروی تهران هزینه شده، اما 2 میلیارد دلار صرف خرید موتور محرک مترو یعنی واگن نشده است. طبق گزارش‌ها، در ساعات اوج تردد، برخی از ایستگاه‌ها مانند “امام خمینی” و “صادقیه” بیش از 150 درصد ظرفیت خود مسافر دارند. این تراکم باعث کاهش کیفیت خدمات، تاخیر در حرکت قطارها، و نارضایتی مسافران شده است.
به گفته مهدی علیزاده مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی، شبکه اتوبوسرانی تهران با حدود 3 هزار دستگاه اتوبوس فعال، یکی از ارکان اصلی حمل و نقل عمومی است داده نمای شرکت واحد اتوبوسرانی تهران نشان می دهد در تهران حدود 5 هزار دستگاه اتوبوس فعالیت دارند که حدود 4 هزار دستگاه فرسوده اند. میانگین سن ناوگان اتوبوسرانی تهران ۱۳.۶ سال است در حالی که استاندارد جهانی برای سن ناوگان عمومی، کمتر از 8 سال تعیین شده است. این کمبود و فرسودگی باعث کاهش تعداد سفرهای روزانه و افزایش زمان انتظار مسافران شده است.
سیستم اتوبوس‌های تندرو (BRT) تهران که با 10 خط و طول بیش از 160 کیلومتر فعالیت می‌کند، در حال حاضر به دلیل کمبود اتوبوس‌های جدید، تراکم مسافران، و خرابی مکرر اتوبوس‌ها با مشکلات جدی روبرو است.
سیدجعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران حملونقل شورای شهر تهران تعداد تهران حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار تاکسی برشمرد که از این تعداد بیش از ۵۰ درصد آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند، یعنی حدود ۴۰ هزار از این تاکسی‌ها در سن فرسودگی هستند. این تاکسی ها بخش قابل توجهی از حمل و نقل عمومی را پوشش می‌دهند. اما بسیاری از این تاکسی‌ها به دلیل قدیمی بودن و عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، به جای کاهش آلودگی، خود عاملی برای افزایش آلودگی هوا هستند. از طرف دیگر، ناهماهنگی در قیمت‌گذاری و نظارت ناکافی بر عملکرد تاکسی‌رانان نیز باعث نارضایتی مسافران شده است.
بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مرکز مطالعات حمل و نقل شهری، ترافیک تهران سالانه بیش از 1.5 میلیارد ساعت از زمان شهروندان را هدر می‌دهد. اگر میانگین ارزش زمان هر فرد 50 هزار تومان در ساعت محاسبه شود، این به معنای زیان سالانه 75 هزار میلیارد تومان است.
طبق آمار، خودروهای شخصی در تهران به دلیل ترافیک سنگین و استفاده ناکافی از حمل و نقل عمومی، روزانه بیش از 21 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. اگر قیمت میانگین هر لیتر بنزین 15 هزار تومان در نظر گرفته شود، روزانه 315 میلیارد تومان و سالانه حدود 113 هزار میلیارد تومان هزینه‌های اضافی سوخت به اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.
با توجه به ترافیک سنگین و کیفیت پایین جاده‌ها، خودروهای شخصی در تهران به طور میانگین سالانه نیاز به تعمیرات بیشتری دارند. بر اساس آمارهای سازمان حمل و نقل، هر خودرو شخصی در تهران سالانه حدود 5 میلیون تومان هزینه تعمیر و نگهداری اضافی دارد. با احتساب 4 میلیون خودروی فعال در تهران، این به معنای هزینه سالانه 20 هزار میلیارد تومان است.
یکی دیگر از پیامدهای اقتصادی مشکلات حمل و نقل عمومی، کاهش بهره‌وری نیروی کار است. آمارها نشان می دهند حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی، سهم تهرانی هاست. طبق آمار بانک جهانی تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2023 حدود 400 میلیارد دلار بود. مطالعات نشان می‌دهد که به دلیل تاخیرهای ناشی از ترافیک و خستگی ناشی از استفاده از حمل و نقل عمومی ناکارآمد، بهره‌وری نیروی کار در تهران سالانه حدود 10 درصد کاهش می‌یابد. اگر مجموع درآمد نیروی کار تهران را 100 میلیارد دلار در سال در نظر بگیریم، این کاهش بهره‌وری معادل زیان اقتصادی 10 میلیارد دلار به کشور است.
زیان اقتصادی ناشی از مشکلات حمل و نقل عمومی در تهران رقمی قابل توجه و چندوجهی است که تاثیرات آن از سطح فردی تا ملی احساس می‌شود. برای کاهش این زیان‌ها، نیاز به اقدامات فوری و برنامه‌ریزی جامع است. افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه خطوط مترو و اتوبوسرانی، و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به کاهش این زیان‌ها کمک کند.
