اپرای شیدا به نویسندگی. خوانندگی، آهنگسازی و کارگردانی پرواز همای در ماه های خرداد و تیر ۱۴۰۳ در حیاط هنر کاخ نیاوران به روی صحنه می رود.
دوستان شرح پریشانی من گوش کنید
داستان غم پنهانی من گوش کنید
….
پس از اجرای اپرای «عشق و عقل و آدمی»، و اپرای بزرگ، خاطره انگیز و بی نظیر «حلاج » که هنوز هم بسیاری از علاقمندان منتظر اجرای مجدد آن هستند و همچنین تجربه ی کم نظیر اپرت موسی و شبان، پرواز همای این بار، اپرای « شیدا » را با داستانی عاشقانه در فضایی ایرانی و با همان رویکردهای ایدیولوژیک که هماره در آثار موسیقیایی اش شاهد هستیم به روی صحنه آورده است، در این شاهکار تازه که همای تلاش می کند بیشتر از گذشته، از بخش های نمایشی متناسب با نیاز داستان، بهره ببرد قصه ای روایت می شود که در بستر اجتماعی، سیاسی و دینی دوران پادشاهی صفویان بویژه شاه تهماسب شکل گرفته و در پرداخت به مضامین، همان جسارت همیشگی در کلام و بینش شاعر و هنرمند دیده می شود اگر چه پس از بازبینی، بخش عمده ای از قصه با سانسور مواجه شد اما طراحی همای در چارچوب شعر و موسیقی به گونه ای قدرتمندانه است که با حذف هر بخش یا تابلو، خللی به فرم کلی اثر و همچنین پیام ها یا مضامین بینامتنی در متن اپرای شیدا وارد نمی شود، علاقمندان به موسیقی ایران و عاشقان ادبیات غنی ایران قطعا این اجرای پر از هیجان و شگفتی را از دست نخواهند داد.
علاوه بر طراحی دراماتیک بخش ها، پرده ها و موقعیت های نمایشی، با بازی بازیگرانی پر تجربه مانند ؛ « آرزو نبوت، نادر فلاح، امیر کربلایی زاده، آیدا اشجه ای، لاله کریمی، پیمان رضوی و محمد حسین صفری » از عناصری مانند خطوط، رنگ ها، معماری، خوشنویسی، نقاشی ها و کتیبه های دوران صفوی در قالب مپینگ و دکور در فرم کلی اپرا بهره گرفته شده است.
در اپرای شیدا تعداد زیادی از جوانان هنرمند ( بانو و آقا) در ترکیب فرم و حرکات هماهنگ، تابلوهایی را می سازند که متناسب با محتوای اشعار و موسیقی ، توسط مهرداد آبجار طراحی شده است و در فضاسازی و تمپوی بیرونی اپرا نقش پررنگی دارد.
از ویژگی های فرمی اثر می توانیم به نمایشی با رویکرد باروک از نوع ایرانی در قالب مپینگ اشاره کنیم که در راستای عمق بخشی به محتوا و همچنین ایجاد زیبایی های بصری در ساختار بیرونی اپرا بوده و ویژه ی آثار پرواز همای در اپرای حلاج و شیدا بوده است.
در بخش موسیقایی اپرای شیدا همچون گذشته ، هنرمندان و نوازندگان گروه مستان نو، همای را همراهی می کنند قطعاتی که پرواز همای برای اپرای شیدا طراحی، تنظیم و آهنگ سازی کرده است مانند اغلب آثار او از فرم و محتوایی روایی، نمایشی، ایدیولوژیک و تصویری برخوردار بوده و جذابیت اجرای این قطعات با خوانندگی همای بر روی صحنه های پرطمطراق در قالب اپرا به وضوح چندین برابر می شود. قابلیت های اجرایی و نمایشی همای با نمایش وجوه بازیگری این کاراکتر، باعث شده بازآفرینی آثار موسیقایی او بر روی صحنه، شگفتی و حیرت مخاطب را دامن بزند خواننده ای که هم می سراید هم می نوازد هم آهنگسازی می کند هم بازیگری دارد هم کارگردانی می کند و همزمان بر روی صحنه، رهبری و هدایت گروه نوازندگان را به طور همزمان بر عهده دارد. شگفتی، زمانی رخ می دهد که همای علاوه بر همه ی این موارد بر روی صحنه هنگام خواندن قطعات، حرکات سختی را در قالب بازی بر دوش می گیرد و در اپرای عشق و عقل و آدمی، اپرای حلاج و حتی اپرت موسی و شبان این ویژگی را به خوبی فارغ از هر نوع پیچیدگی های نامفهوم اجرایی، به نمایش گذاشته و به مخاطبان خود ثابت کرده است.
اپرای شیدا در کاخ نیاوران هر شب در حیاط هنر به روی صحنه می رود درست در همان مکانی که پرواز همای با اپرای حلاج برای علاقمندان و هوادارانش خاطره سازی های فراوان کرده است، این انتخاب برای شروع اجراهای متعدد اپرای شیدا در آغاز فصل اول، هوشمندانه بوده و همای با این انتخاب، ثابت می کند نسبت به نیاز احساسی مخاطبان خود نیز توجه ویژه ای دارد.
پرواز همای در قالب هر اثری تلاش می کند تا برای مخاطبان خود و حتی جهان هنر کم نگذارد او همه ی آنچه را که از دانش، غریزه، هنر، تجربه و حتی پشتوانه های مادی و معنوی در این سال‌های پر از فراز و فرود ذخیره و اندوخته دارد برای به کمال رساندن آثار هنری اش در طبق اخلاص بگذارد و مخاطب را عزیز بشمارد مخاطبی که در این دنیای فزاینده ی تکنولوژی و صنعت می خواهد برای دقایقی از جهان بی روح ، بی هویت و سیمانی خود بیرون برود و احساس پنهان در وجودش را صیقل داده ، روح خود را تجلی بخشد.
همای، در نیاز سنجی های خود از مخاطبان، طرفداران موسیقی ایرانی و هوادارانش ، همواره بهترین بهره را از دو عنصر کلام و موسیقی در قالب شعر و آهنگسازی می برد تا در زمان درست مفاهیم و مضامینی را عرضه نماید که به مذاق مخاطبان می نشیند و آنان را با موضوع درگیر کرده به لحاظ بینش، رویکرد و احساس به تامل وا می دارد. در مواجهه با آثاری که همای در مقام شاعر، خواننده و آهنگساز خلق می کند همه ی اقشار جامعه در هر شرایطی و با هر رویکردی با آثار او ارتباط برقرار کرده و واکنش های متفاوتی را بروز می دهند، با وجود حملات متعددی که در سال های اخیر به بهانه های مختلف به جایگاه هنری او شده است اما همچنان مردم در برخورد با آثار هنری او ، وجوه گوناگونی از مضامین را بیرون کشیده و در گفتمان روزمره ی خود از آنها بهره برده و مسائل را تمیز می دهند. از اینرو می شود بدون تردید روی این نکته تامل کرد که اثر هنری قابل قبول، هماره در هر بستر اجتماعی و سیاسی در میان همه ی اقشار یک جامعه با اندیشه و دیدگاه های متفاوت ، دیده، شنیده و بازنشر می شود.
قصه ی بی سر و سازمانی من گوش کنید
گفتگوی من و حیرانی من گوش کنید
…
تولید گونه ی اپرا در ایران سابقه ی چندانی ندارد، در برخی مواقع اجراهای عروسکی در قالب اپرا به مخاطبان ایرانی عرضه شده است اما واقعیت این است که نمی توان آثاری از آن دست را از منظر عناصر موجود در ساختار یا گونه ی اپرا تحلیل کرد، پرواز همای پس از انجام تحصیلات تکمیلی در رشته ی اپرا در کشور ایتالیا و بازگشت به وطن، تلاش کرده است تا این گونه ی ارزشمند را به کمال و پختگی برساند و در این مسیر از ادبیات، فرهنگ، نشانه ها و نمادها، معماری، موسیقی و عناصر ایرانی در قالب اپرا به تناسب نیاز درام یا روایت استفاده نماید. رویکردهای آموزشی پرواز همای در طول تمرینات و اجرا به جوانان هنرمندی که روی صحنه در کنار او هستند بسیار قابل اعتناست وی آنچه را که در سال های تحصیل و تجربه آموخته و اندوخته کرده است با دلسوزی قابل اعتنایی با همه در میان می گذارد تا ساحت هنر را در میان جوانان علاقمند، تجلی و تعالی ببخشد.
دوره های مختلفی از تاریخ ایران زمین، قصه هایی شنیدنی و دیدنی در دل خود پنهان دارد که در چارچوب درام با کیفیت مناسبی قابل تحقیق ، پژوهش، پرداخت و تولید در قالب های متفاوت هنری هستند انتخاب برش هایی دراماتیک از این قصه ها و ارائه ی آن در قالب اپرا به زبان موسیقی و شعر نمی تواند کار راحتی بوده باشد ، آثاری که در این فضا تولید می شوند علاوه بر کیفیت سروده ها، تصنیف ها و اشعار، بایستی از ملودی ها و آهنگسازی قدرتمندی متناسب با سلیقه های متنوع در جامعه کنونی بویژه ایران بهره ببرد و در عین حال بتواند ویژگی های درام را از منظر روایت، پرداخت نمایشی، فراز و فرودها، کشمکش و جذابیت بخشی در فرم و محتوای اثر حفظ نماید. وجه سرگرمی در چنین آثاری هم راستا با کشش داستان، و مبانی بصری اثر در فرم، اهمیت پیدا می کند. در آثار پرواز همای ، مخاطب همواره با محتوایی قابل تامل روبرو ست که در عین افتادن در دام هیجانات و احساس، ساعات خاطره انگیزی را سرگرم شده و لذت می برد. صمیمیت نهفته در زبان و کلام همای در آثارش، از مهم‌ترین وجوه تولیدات هنری اوست که کمتر می شود در آثار هنرمندان دیگر مشاهده کرد، هم از اینروست که طیف مخاطبان و علاقمندان به آثار وی از تنوع فرهنگی، جایگاه اجتماعی و اعتقادات، گسترده بوده و پیگیری می کنند.
اپرای شیدا با یک داستان تاریخی در یک فضای ایرانی و با تمی عاشقانه، مخاطب را وادار می کند تا به مفاهیمی نظیر ؛ (چگونگی رسیدن به یک عشق واقعی، قدرت طلبی، جاه طلبی، دسیسه چینی، دروغ و خیانت) تامل کرده و ضمن حظ بردن از روایت عاشقانه ی متن، شعرها، فرم و جذابیت های بصری اپرا، هیجانی از انواع احساسات را تجربه نماید.
یکی دیگر از نقاط قوت متن اثر انتخاب کاراکتر راوی است، راوی اپرای شیدا، « وحشی بافقی » از شاعران قرن دهم هجری است، این گزینش در متن، هوشمندانه و جذاب است وحشی بافقی از شاعران بسیار مهم ادبیات ایران است که در بین اهالی شعر و ادب جایگاه ویژه و ممتازی نیز از منظر صنایع ادبی دارد. بسیاری از مخاطبان هنوز به یاد دارند که همین اتفاق جذاب نمایشی در درام اپرای حلاج نیز با تجلی شخصیت « شبلی » روی صحنه به عنوان راوی شکل گرفت و خاطره ساز شد، «شبلی» نقش بسیار پیش برنده ای در متن اپرای حلاج بود که در اذهان عموم مردم، باقی ماند.
اپرای شیدا تا نیمه های تیر در فضای باز حیاط هنر ، زیر آسمان پرستاره ی شبهای نیاوران روی صحنه می رود و مردم عزیز ایران می توانند از تماشای آن سرمست شوند.
شرح این آتش جانسوز نگفتن تا کی؟
سوختم سوختم این راز نهفتن تا کی؟
