چالش مدیریت آب

ایران با میانگین بارندگی ۲۵۰ میلی‌متر در سال، در زمره کشورهای خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد. اما مسئله کمبود آب کشور صرفاً یک مشکل جغرافیایی یا اقلیمی نیست، بلکه در درجه اول یک چالش مدیریتی است که ریشه در سال‌ها سوء مدیریت منابع محدود آبی دارد.
نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که ایران با ۱ درصد جمعیت جهان، تنها ۰.۳ درصد از منابع آب تجدیدپذیر دنیا را در اختیار دارد. این رقم در حالی است که کشور در مصرف آب، رتبه‌های نخست جهانی را به خود اختصاص داده است. بخش کشاورزی که ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کند، همچنان با روش‌های سنتی و پرمصرف آبیاری می‌شود.
سیاست‌گذاری نادرست در حوزه آب، یکی از اصلی‌ترین عوامل بحران کنونی محسوب می‌شود. تأکید بر افزایش تولید کشاورزی بدون در نظر گیری محدودیت‌های آبی، توسعه کشت محصولات پرمصرف آب در مناطق خشک، عدم اجرای درست قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از منابع آب، و ناکارآمدی در تخصیص بهینه منابع، همگی نشان‌دهنده ضعف در مدیریت این حوزه حیاتی است.
زیرساخت‌های فرسوده و ناکارآمد نیز بخش مهمی از معادله را تشکیل می‌دهند. شبکه‌های انتقال آب که دهه‌ها بدون بازسازی و بهسازی اساسی باقی مانده‌اند، سالانه میلیاردها متر مکعب آب را از طریق نشت و تبخیر هدر می‌دهند. در برخی مناطق، میزان تلفات شبکه آب شهری به بیش از ۴۰ درصد می‌رسد.
مدیریت یکپارچه منابع آب، یکی از اساسی‌ترین اصول مدیریت مدرن آب است که متأسفانه در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عملکرد جداگانه و گاه متضاد دستگاه‌های مختلف در حوزه آب، عدم هماهنگی بین وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، و کشور، و نبود نظام جامع نظارت و کنترل، زمینه را برای تشدید بحران فراهم کرده است.
راه‌حل خروج از این بحران، نیازمند تغییر بنیادین در رویکرد مدیریتی است. اجرای سیاست‌های قیمت‌گذاری درست آب، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبیاری، توسعه منابع نامتعارف آب مانند آب‌شیرین‌کن‌ها و بازچرخانی فاضلاب، و مهم‌تر از همه، تقویت حاکمیت و نظارت دولت بر مصرف و حفاظت از منابع آبی، از جمله اقدامات ضروری هستند.
آینده آبی کشور، منوط به تصمیم‌گیری‌های امروز مدیران و سیاست‌گذاران است. اگر همچنان با همان رویکرد سنتی و بخشی به این موضوع نگاه کنیم، کمبود آب از یک چالش مدیریتی به یک بحران ملی تبدیل خواهد شد که عواقب آن دامن‌گیر همه بخش‌های جامعه خواهد بود.